Brielle was tot 1882 een garnizoensstad. Een garnizoensstad is een stad van militair belang waar een of meer legerafdelingen gevestigd zijn. In Brielle herinneren bijvoorbeeld de Provoost en het Arsenaal daar nog aan, alsmede De Hoofdwacht aan de overkant van de Markt.
De Hoofdwacht of Grande Garde is de naam voor een centrale post of een gebouw van waaruit legereenheden of schutterijen hun wachtrondes konden maken.
Wanneer een garnizoen vertrok, vroeg het stadsbestuur bij de Staten van Holland een vervangend garnizoen aan. In de tussentijd werden de taken van het garnizoen veelal waargenomen door de schutterij. Bijvoorbeeld de wachtposten en het handhaven van de openbare orde.
De schutterij
De schutterij of het schuttersgilde was een militie, een soort van legereenheid, bestaande uit vrijwillige burgers, opgericht in de Middeleeuwen om de stad of het dorp te beschermen tegen een aanval en de orde te handhaven bij oproer, brand of hoog bezoek. Schutterijen waren in de begintijd gegroepeerd naar het wapen dat ze gebruikten: de handboog, de voetboog of het geweer, en later naar de wijk waarin ze werkzaam waren. De leden van de schutterij oefenden het schieten op een oefenterrein. Zo’n oefenterrein of
schietbaan werd “de doelen” genoemd. Die bevonden zich in bijna alle gevallen vlakbij de stadsmuren, zodat de eventuele schade beperkt zou blijven.
Drie vendels
In de 17e eeuw werd de Brielse schutterij onderverdeeld in drie vendels. Volgens overlevering zouden de kleuren van deze vendels verband houden met de kleuren van het Oranjehuis: Oranje, Wit en Blauw. Prins Maurits is in 1618 naar aanleiding van de kerkelijke twisten naar Brielle gekomen om daar de dienstdoende schutterij op te heffen. Waarna hij vervolgens weer drie nieuwe vendels heeft opgericht.
Deze vendels hadden elk een eigen wijk. Ook hadden zij een speciale plaats om samen te komen. Voor het Witte vendel was dat voor het Zuid Eindse Gasthuis, voor het Oranje vendel de markt voor het stadhuis en voor het Blauwe vendel de kraan op het Maarland.
In het stadhuis hangen drie grote schilderijen, de vendels voorstellende. Zij werden geschilderd door de burgemeester Maarten van der Fuick ten tijde dat deze zelf als kapitein diens deed bij het Oranje vendel (1660).
Bron:
Schutters en schutterstukken van Brielle door Marijke Holttrop
Brielle, stad in de landen van Voorne” door J. Klok